Zeker weten?

Jan Terlouw in De Morgen over zijn jongste boek ‘Hoed u voor mensen die iets zeker weten’.
‘Iemand die iets zeker meent te weten, slaat de dialoog dood. Daar kun je niet mee praten. En het is gevaarlijk. Wie iets zeker weet, wil dat uitdragen. Desnoods met geweld op een ander : die moet en die zal dat ook weten. In religies zie je dag, het heeft vaak tot oorlogen geleid. Maar ook in de politiek. En het slaat zelfs kinderen dood die door hun ouders geindoctrineerd worden. Zo zit dat! Aan dat leven met dogma’s heb ik hoe langer hoe meer een hekel gekregen. Het leven is zoveel mooier, vrijer en vriendelijker als mensen dingen niét zeker weten.’

En toch is er niks mis met zekerheden. Vraag is op wat baseert iemand zich? Op analyse, (wetenschappelijk onderbouwde) lectuur en daaraan gekoppelde waardevrij intuïtief inzicht? Dan is het voor mij oké. Als men maar open staat om nieuwe inzichten, nieuwe onderzoeksresultaten of bevindingen van anderen onmiddellijk toe te laten en -indien nodig- de eigen zekerheid (gedeeltelijk) naar de prullenmand te verwijzen.

Absolute zekerheden bestaan niet, maar dat is geen reden om alles in vraag te stellen en af te wijzen.
M.a.w. het probleem is niet het paradigma zekerheid/weifel maar:

1. het conservatisme van menig mens die zich vastklampt aan wat ie ‘met zekerheid’ weet, ook als dat foutief blijkt;

2. de behoeften van velen aan een eensluidend gesloten vaststaand verhaal (of het nu een bijbel, koran, moraal of positivistische theorie is) waardoor starheid ontstaat jegens nieuwe ontwikkelingen of visies van anderen.

Maar het weze hen vergeven want onze hersentjes neigen steeds naar definitieve verhalen, dat geeft immers (gemoeds)rust en maakt het mogelijk de toekomst te voorspellen. En dat is dan weer een aangenamere zijns-toestand dan alert op zijn hoede moeten zijn en zich steeds paraat weten om gedrag en inzicht te moeten aanpassen aan onvoorspelbare factoren.

Wanneer Einstein zei: God dobbelt niet, trapte hij ook in de val absolute zekerheid te willen. Maar daarom moet je niet beginnen twijfelen….

Advertenties